BPMN چیست؟ BPMN یا “مدلسازی و نشانه‌گذاری فرآیند کسب‌وکار” (Business Process Model and Notation) یک استاندارد گرافیکی پرکاربرد برای نمایش فرآیندهای کسب‌وکار در قالب مدل‌های بصری است.
این استاندارد ابتدا توسط BPMI (Business Process Management Initiative) توسعه یافت و پس از ادغام این سازمان با Object Management Group (OMG) در سال ۲۰۰۵، نگهداری و توسعه آن به OMG واگذار شد.
اولین نسخه بزرگ، یعنی BPMN 2.0 در سال ۲۰۱۱ منتشر شد و نسخه به‌روزرسانی شده BPMN 2.0.2 نیز در سال ۲۰۱۴ توسط OMG ارائه گردید. از آن زمان تاکنون، نسخه جدیدی از این استاندارد مدلسازی فرآیندهای کسب‌وکار منتشر نشده است، اما همچنان یکی از پراستفاده‌ترین زبان‌های مدلسازی در حوزه مدیریت فرآیندهای کسب‌وکار محسوب می‌شود.
🚀 با راهینو، مسیر کسب‌وکار خود را هموار کنید!
در دنیای امروز، موفقیت در گرو دانش و ابزارهای درست است. راهینو از سال ۱۳۹۸ فعالیت خود را آغاز کرده تا به افراد و کسب‌وکارها کمک کند که مسیر رشد و تحول خود را سریع‌تر و مؤثرتر طی کنند. آنچه ما را متمایز می‌کند، تعهد ما به توانمندسازی شما در دستیابی به اهداف بزرگتان است. اگر به دنبال یادگیری و پیاده‌سازی مدیریت فرآیندهای کسب‌وکار (BPM)، بهبود عملکرد سازمانی و تحلیل داده‌های فرآیندی هستید، خدمات راهینو بهترین انتخاب برای شما خواهد بود. اکنون زمان آن رسیده است که با دانش، تجربه و ابزارهای کاربردی، مسیر موفقیت خود را ترسیم کنید. 🌟
بررسی جامع BPMN: استانداردی برای مدلسازی فرآیندهای کسب‌وکار
BPMN چیست و چرا اهمیت دارد؟
BPMN (Business Process Model and Notation) یک استاندارد قدرتمند و شناخته‌شده برای مدلسازی فرآیندهای کسب‌وکار است که امکان نمایش ساختاریافته و بصری جریان‌های کاری را فراهم می‌کند. این استاندارد به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا فرآیندهای خود را به شیوه‌ای قابل‌فهم برای تحلیلگران، توسعه‌دهندگان و مدیران به تصویر بکشند. برخی افراد BPMN را به نمودار فعالیت در UML شبیه می‌دانند، اما این دو استاندارد تفاوت‌های اساسی دارند. BPMN برخلاف UML به‌طور خاص برای مدلسازی فرآیندهای سازمانی طراحی شده و با تمرکز بر استانداردسازی نمایش فرآیندها، امکان تعامل بین متخصصان فنی و تحلیلگران کسب‌وکار را فراهم می‌کند.
📌 آموزش BPMN با راهینو – گامی به سوی مدیریت فرآیندهای حرفه‌ای!
اگر به دنبال یادگیری استانداردترین و کاربردی‌ترین روش مدلسازی فرآیندهای کسب‌وکار هستید، آموزش BPMN در راهینو بهترین انتخاب برای شماست. در این دوره‌ها، از مفاهیم پایه تا پیشرفته را به‌صورت عملی و کاملاً کاربردی یاد می‌گیرید تا بتوانید فرآیندهای سازمان خود را بهینه‌سازی کرده و آن‌ها را به اجرا درآورید. با راهینو، دانش BPMN را به مهارتی قابل اجرا تبدیل کنید! 🚀
BPMN؛ زبانی مشترک برای کسب‌وکار و فناوری اطلاعات
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های BPMN این است که برای دو گروه از ذینفعان کاربردی است:
- متخصصان کسب‌وکار که نیاز به درک فرآیندها در سطح تحلیلی دارند.
- توسعه‌دهندگان و کارشناسان فنی که از مدل‌های BPMN برای طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های اجرایی استفاده می‌کنند.
به‌عبارت دیگر، BPMN به‌گونه‌ای طراحی شده است که هم برای افراد غیر فنی قابل‌درک باشد و هم امکان مدلسازی فرآیندهای پیچیده کسب‌وکار را برای توسعه‌دهندگان سیستم‌های اطلاعاتی فراهم کند.
BPMN و اجرای فرآیندها در سیستم‌های نرم‌افزاری
یکی از ویژگی‌های مهم BPMN این است که می‌توان فرآیندهای طراحی‌شده را در ابزارهای پیشرفته‌ای مانند سیستم‌های مدیریت فرآیند کسب‌وکار (BPMS) پیاده‌سازی کرد. در حقیقت، BPMN به‌گونه‌ای توسعه یافته که قابلیت یکپارچه‌سازی با فناوری‌های مختلف را داشته باشد.
Business Process Execution Language (BPEL) یکی از زبان‌های اجرایی اصلی برای پیاده‌سازی مدل‌های BPMN در سیستم‌های فناوری اطلاعات است. این امکان به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرآیندهای خود را نه‌تنها ترسیم و تحلیل کنند، بلکه به‌طور کامل مکانیزه کرده و از آن‌ها برای بهینه‌سازی عملیات سازمانی استفاده نمایند.
BPMN: استانداردی برای همه ذینفعان کسب‌وکار
BPMN با هدف ایجاد یک زبان مشترک برای تمامی افراد درگیر در یک سازمان طراحی شده است. از تحلیلگران کسب‌وکار (Business Analysts) گرفته تا مدیران سازمانی و کارشناسان فناوری اطلاعات، همگی می‌توانند از این استاندارد برای درک بهتر فرآیندهای سازمانی استفاده کنند.
این ویژگی موجب کاهش سوءتفاهم‌های ارتباطی بین تیم‌های مختلف سازمان شده و امکان بررسی و بهبود فرآیندها را به‌صورت ساختاریافته و استاندارد فراهم می‌کند.
BPMN در مقایسه با سایر استانداردهای مدلسازی
BPMN یکی از چندین استاندارد مدلسازی فرآیند کسب‌وکار است که سازمان‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند. درحالی‌که برخی ابزارهای دیگر نیز برای مدلسازی فرآیندها وجود دارند، BPMN به دلیل سادگی، استاندارد بودن و قابلیت اجرا در سیستم‌های نرم‌افزاری، یکی از محبوب‌ترین انتخاب‌ها در میان متخصصان این حوزه است.
محدوده و کاربردهای BPMN
BPMN به‌طور خاص برای مدلسازی فرآیندهای کسب‌وکار قابل‌اجرا طراحی شده است و قابلیت‌های آن به حوزه‌هایی مانند طراحی ساختار سازمانی، مدیریت پروژه و مدلسازی داده‌ها گسترش پیدا نمی‌کند.
هرچند این استاندارد از مفاهیمی مانند پیام‌ها (Messages) و ارتباطات داده‌ای (Data Artifacts) پشتیبانی می‌کند، اما BPMN یک نمودار جریان داده (Data Flow Diagram) نیست و برای مدلسازی جریان‌های داده‌ای استفاده نمی‌شود.
اجزای اصلی BPMN
BPMN شامل چهار دسته عنصر اصلی است که امکان مدلسازی فرآیندهای کسب‌وکار را به‌صورت دقیق و قابل‌درک فراهم می‌کنند:
-
عناصر جریان (Flow Objects)
- رویدادها (Events)
- فعالیت‌ها (Activities)
- درگاه‌ها (Gateways)
-
عناصر ارتباطی (Connecting Objects)
- جریان توالی (Sequence Flow)
- جریان پیام (Message Flow)
- ارتباط (Association)
-
نواحی سازمانی (Swimlanes)
- استخر (Pool)
- مسیر (Lane)
-
مصنوعات (Artifacts)
- شیء داده‌ای (Data Object)
- گروه‌بندی (Group)
- توضیحات (Annotation)
این عناصر به متخصصان کمک می‌کنند تا مدل‌های ساده و قابل‌فهمی از فرآیندهای سازمانی ایجاد کنند. همچنین، از طریق جزئیات بیشتر در انواع این عناصر، امکان مدلسازی فرآیندهای پیچیده و سازمانی نیز وجود دارد.
BPMN به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، از جمله استاندارد بودن، قابلیت اجرا، شفافیت در نمایش فرآیندها و ارتباط بین تیم‌های کسب‌وکار و فناوری اطلاعات، یکی از بهترین و پرکاربردترین زبان‌های مدلسازی فرآیندهای کسب‌وکار محسوب می‌شود.
با توجه به توسعه روزافزون فناوری اطلاعات و نیاز سازمان‌ها به بهینه‌سازی فرآیندهای خود، یادگیری و استفاده از BPMN می‌تواند یک مزیت رقابتی مهم برای کسب‌وکارها باشد.
رویداد (Event) در BPMN: نقش کلیدی در مدلسازی فرآیندها
در BPMN، رویدادها (Events) نقش اساسی در مدیریت جریان فرآیندها دارند. رویداد به معنای اتفاقی است که در طول فرآیند کسب‌وکار رخ می‌دهد و ممکن است جریان فرآیند را آغاز کند، تغییر دهد یا به پایان برساند. BPMN برای نمایش رویدادها از دایره‌هایی با نمادهای خاص استفاده می‌کند که نوع و عملکرد هر رویداد را نشان می‌دهند.
طبقه‌بندی رویدادها در BPMN
رویدادها از دو منظر قابل دسته‌بندی هستند:
- بر اساس عملکردشان در فرآیند
- بر اساس نوع رفتاری که دارند (دریافت‌کننده یا پرتاب‌کننده)
۱. انواع رویدادها بر اساس عملکردشان در فرآیند
✅ رویداد آغازین (Start Event)
این رویداد نقطه شروع فرآیند را نشان می‌دهد و به‌عنوان محرک فرآیند عمل می‌کند. نمایش آن در BPMN به‌صورت یک دایره با حاشیه باریک است.
- این رویداد همیشه از نوع دریافت‌کننده (Catching) است، زیرا برای شروع فرآیند نیاز به یک ورودی یا عامل محرک دارد.
- مثال‌هایی از این رویداد شامل دریافت یک پیام، یک سیگنال یا یک شرط خاص در سیستم است.
✅ رویداد میانی (Intermediate Event)
این رویداد در میانه‌ی فرآیند رخ می‌دهد و می‌تواند نشان‌دهنده یک تغییر در جریان فرآیند یا یک تعامل بین سیستم‌ها باشد.
- نمایش آن در BPMN به‌صورت یک دایره با دو حاشیه باریک است.
- این نوع رویداد می‌تواند هم دریافت‌کننده (Catching) و هم پرتاب‌کننده (Throwing) باشد.
- مثالی از این نوع رویداد، ارسال و دریافت یک پیام در میان فرآیند است.
✅ رویداد پایانی (End Event)
این رویداد نشان‌دهنده پایان فرآیند یا نتیجه نهایی آن است.
- در BPMN، این رویداد با یک دایره با حاشیه ضخیم نمایش داده می‌شود.
- این رویداد همیشه از نوع پرتاب‌کننده (Throwing) است، زیرا خروجی فرآیند را ایجاد می‌کند.
- نمونه‌هایی از رویداد پایانی شامل پایان یک تراکنش، ارسال یک پیام خروجی یا ثبت نتیجه فرآیند در سیستم است.
۲. دسته‌بندی رویدادها بر اساس نوع رفتاری
- رویدادهای دریافت‌کننده (Catching Events): این نوع رویدادها منتظر وقوع یک اتفاق می‌مانند تا فرآیند را آغاز کرده یا جریان آن را تغییر دهند.
- رویدادهای پرتاب‌کننده (Throwing Events): این رویدادها زمانی رخ می‌دهند که فرآیند یک اتفاق خاص را ایجاد کرده و ارسال کند.
به‌عنوان مثال، رویدادی که یک پیام را دریافت می‌کند، یک رویداد دریافت‌کننده است، درحالی‌که رویدادی که یک پیام را ارسال می‌کند، یک رویداد پرتاب‌کننده محسوب می‌شود.
فعالیت (Activity) در BPMN: هسته‌ی فرآیندهای کسب‌وکار
در مدلسازی BPMN، فعالیت‌ها (Activities) نشان‌دهنده مجموعه‌ای از وظایف و عملیات اجرایی در فرآیند کسب‌وکار هستند. فعالیت‌ها با یک مستطیل با گوشه‌های گرد نمایش داده می‌شوند و توصیف‌کننده نوع کاری هستند که در فرآیند انجام می‌شود.
انواع فعالیت‌ها در BPMN
✅ وظیفه (Task)
یک Task یا وظیفه، پایین‌ترین سطح یک فعالیت در BPMN است که نشان‌دهنده یک واحد کاری مشخص و غیرقابل تجزیه در فرآیند است.
- وظیفه یک فعالیت اتمی محسوب می‌شود، زیرا نمی‌توان آن را به بخش‌های کوچکتر شکسته و به‌طور مستقل استفاده کرد.
- مثال‌هایی از وظیفه: ارسال یک ایمیل، پردازش یک درخواست، تأیید یک سفارش.
✅ زیرفرآیند (Sub-process)
زیرفرآیند (Sub-process) مجموعه‌ای از Taskها است که یک هدف خاص را در فرآیند دنبال می‌کنند و به سازماندهی بهتر فرآیندهای پیچیده کمک می‌کنند.
- زیرفرآیندها برای مخفی کردن یا نمایش جزئیات فرآیندها استفاده می‌شوند.
- اگر زیرفرآیند به‌صورت فشرده نمایش داده شود، مانند یک Task نمایش داده خواهد شد، اما یک علامت (+) در پایین آن نشان داده می‌شود که به وجود جزئیات داخلی اشاره دارد.
- در صورتی که جزئیات آن نمایش داده شود، زیرفرآیند به یک مستطیل بزرگ تبدیل می‌شود و تمامی عناصر داخلی آن قابل مشاهده خواهند بود.
انواع زیرفرآیند در BPMN
✅ زیرفرآیند مبتنی بر رخداد (Event-Based Sub-process)
- این نوع زیرفرآیند زمانی اجرا می‌شود که یک رویداد خاص اتفاق بیفتد.
- به‌عنوان مثال، یک زیرفرآیند می‌تواند برای رسیدگی به یک درخواست فوری ایجاد شود.
✅ زیرفرآیند تراکنشی (Transaction Sub-process)
- این زیرفرآیند برای فرآیندهای تراکنشی که نیاز به موفقیت‌آمیز بودن یا جبران دارند، استفاده می‌شود.
- به‌عنوان مثال، در یک فرآیند خرید آنلاین، تأیید پرداخت به‌عنوان یک زیرفرآیند تراکنشی عمل می‌کند که در صورت عدم موفقیت، امکان بازگردانی عملیات را فراهم می‌کند.
✅ فعالیت فراخوانی (Call Activity)
- Call Activity به فرآیندهای تکرارشونده اشاره دارد که می‌توانند از فرآیندهای دیگر فراخوانی و اجرا شوند.
- این قابلیت برای مدیریت فرآیندهای قابل استفاده مجدد بسیار مفید است.
🔹 رویدادها (Events) نشان‌دهنده اتفاقاتی هستند که در طول فرآیند رخ می‌دهند و به جریان فرآیند جهت می‌دهند.
🔹 فعالیت‌ها (Activities) وظایف و عملیات اجرایی را در فرآیند مشخص می‌کنند و به دسته‌های مختلفی مانند وظایف، زیرفرآیندها و فعالیت‌های فراخوانی تقسیم می‌شوند.
🔹 BPMN با استفاده از این عناصر، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرآیندهای خود را به‌صورت بصری مدلسازی، اجرا و بهینه‌سازی کنند.
استفاده از BPMN و درک صحیح رویدادها و فعالیت‌ها، به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا فرآیندهای خود را استانداردسازی کرده، ارتباطات را بهبود ببخشند و بهره‌وری سازمانی را افزایش دهند.
درگاه (Gateway) در BPMN: هدایتگر مسیرهای فرآیند
در BPMN، درگاه‌ها (Gateways) نقش مهمی در مدیریت و هدایت جریان فرآیندهای کسب‌وکار دارند. درگاه‌ها تعیین می‌کنند که جریان فرآیند چگونه منشعب یا تلفیق شود و با استفاده از شرایط خاص یا الگوهای موازی، مسیرهای مختلف فرآیند را کنترل می‌کنند.
درگاه‌ها در BPMN با یک نماد لوزی نمایش داده می‌شوند و می‌توانند برای ایجاد مسیرهای جدید یا ادغام مسیرهای موجود مورد استفاده قرار گیرند. به‌طور کلی، BPMN با کمک درگاه‌ها، امکان مدیریت جریان‌های فرآیندی پیچیده و متنوع را به‌صورت بصری فراهم می‌کند.
۱. درگاه انحصاری (Exclusive Gateway)
✅ نحوه نمایش: یک لوزی که داخل آن یک ضربدر (X) قرار دارد. در برخی ابزارها، لوزی توخالی نیز برای نمایش آن استفاده می‌شود.
✅ ویژگی‌ها:
- این درگاه فرآیند را به مسیرهای مختلف هدایت می‌کند، اما فقط یکی از مسیرها می‌تواند فعال شود.
- شرط‌های تعریف‌شده بر روی داده‌های فرآیند (Data-Based Exclusive Gateway) مسیر خروجی را مشخص می‌کنند.
- در صورت استفاده از حالت همگرا (Converging Mode)، یعنی زمانی که چند مسیر ورودی به یک خروجی ختم شوند، این درگاه فقط مسیر فرآیند را یکپارچه می‌کند و هیچ تصمیم‌گیری خاصی انجام نمی‌دهد.
✅ مثال:
فرض کنید یک فرآیند تأیید وام در حال اجرا است. اگر اعتبار متقاضی بیش از حداقل تعیین‌شده باشد، درخواست تأیید می‌شود؛ در غیر این صورت، درخواست رد می‌شود. در اینجا، درگاه انحصاری تضمین می‌کند که فقط یکی از این دو مسیر اجرا خواهد شد.
۲. درگاه موازی (Parallel Gateway)
✅ نحوه نمایش: یک لوزی که داخل آن یک علامت جمع (+) قرار دارد.
✅ ویژگی‌ها:
- در حالت واگرا (Diverging Mode)، فرآیند را به چند مسیر موازی تقسیم می‌کند، بدون اینکه وابسته به شرط خاصی باشد.
- همه مسیرهای خروجی به‌صورت هم‌زمان فعال می‌شوند و مستقل از یکدیگر اجرا می‌شوند.
- در حالت همگرا (Converging Mode)، فرآیند منتظر می‌ماند تا همه مسیرهای ورودی تکمیل شوند و سپس ادامه مسیر را فعال می‌کند.
✅ مثال:
در یک فرآیند استخدام کارمند جدید، چندین فعالیت مانند بررسی سوابق، انجام مصاحبه و بررسی مدارک باید به‌صورت هم‌زمان انجام شوند. در اینجا، درگاه موازی تمامی این مسیرها را هم‌زمان فعال می‌کند.
۳. درگاه جامع (Inclusive Gateway)
✅ نحوه نمایش: یک لوزی که داخل آن یک دایره کوچک قرار دارد.
✅ ویژگی‌ها:
- این درگاه شبیه درگاه انحصاری عمل می‌کند، اما امکان انتخاب بیش از یک مسیر خروجی را فراهم می‌کند.
- بر اساس شرایط، می‌توان چندین مسیر را به‌طور هم‌زمان فعال کرد.
- در حالت همگرا، فرآیند منتظر می‌ماند تا تمامی مسیرهای ورودی که فعال شده‌اند تکمیل شوند، سپس ادامه مسیر را فعال می‌کند.
✅ مثال:
در یک فرآیند ارزیابی درخواست بیمه، ممکن است بر اساس شرایط مشتری، هم بررسی مدارک پزشکی و هم بررسی سوابق مالی لازم باشد. در اینجا، درگاه جامع می‌تواند به‌طور هم‌زمان بیش از یک مسیر را فعال کند.
۴. درگاه انحصاری مبتنی بر رخداد (Exclusive Event-Based Gateway)
✅ نحوه نمایش: یک لوزی با یک دایره توخالی درون آن.
✅ ویژگی‌ها:
- پس از رسیدن فرآیند به این درگاه، مسیر خروجی بر اساس رخدادی که زودتر اتفاق بیفتد تعیین می‌شود.
- این درگاه معمولاً در شرایطی استفاده می‌شود که انتخاب مسیر فرآیند وابسته به وقوع یک رخداد خاص باشد، نه به داده‌های فرآیند.
- هر رخداد که زودتر فعال شود، باعث ادامه فرآیند در مسیر مربوطه خواهد شد و سایر مسیرها غیرفعال می‌شوند.
✅ مثال:
در یک فرآیند پشتیبانی مشتریان، اگر مشتری تماس تلفنی برقرار کند، درخواست او از طریق تماس پردازش می‌شود؛ اما اگر ایمیل ارسال کند، درخواست از طریق ایمیل بررسی خواهد شد. در اینجا، درگاه انحصاری مبتنی بر رخداد مشخص می‌کند که فرآیند از کدام مسیر ادامه یابد.
۵. درگاه پیچیده (Complex Gateway)
✅ نحوه نمایش: یک لوزی با یک ستاره داخل آن.
✅ ویژگی‌ها:
- این درگاه برای مدلسازی سناریوهای پیچیده‌ای استفاده می‌شود که رفتار آن‌ها را نمی‌توان با سایر درگاه‌ها تعریف کرد.
- شرایط ورود و خروج این درگاه می‌تواند ترکیبی از چندین شرط مختلف باشد.
- در شرایطی که ترکیبی از درگاه‌های موازی، انحصاری و جامع موردنیاز باشد، از این درگاه استفاده می‌شود.
✅ مثال:
در یک فرآیند مدیریت پروژه، ممکن است بر اساس پیشرفت هر مرحله و تصمیم مدیران، ترکیبی از مسیرهای مختلف فعال شود. این ترکیب ممکن است هم شامل فرآیندهای موازی و هم تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر داده باشد که درگاه پیچیده برای مدیریت آن استفاده می‌شود.
🔹 درگاه‌ها (Gateways) ابزاری قدرتمند در BPMN هستند که به کنترل جریان فرآیندها، ایجاد مسیرهای موازی و ادغام مسیرهای مختلف کمک می‌کنند.
🔹 درگاه انحصاری (Exclusive Gateway) تنها یک مسیر را فعال می‌کند، در حالی که درگاه جامع (Inclusive Gateway) امکان انتخاب چند مسیر را به‌صورت هم‌زمان فراهم می‌کند.
🔹 درگاه موازی (Parallel Gateway) مسیرهای هم‌زمان و مستقل را ایجاد می‌کند، در حالی که درگاه انحصاری مبتنی بر رخداد (Exclusive Event-Based Gateway) مسیر را بر اساس رخدادهای دریافت‌شده انتخاب می‌کند.
🔹 درگاه پیچیده (Complex Gateway) برای مدیریت جریان‌های پیچیده و ترکیبی در فرآیندهای کسب‌وکار استفاده می‌شود.
📌 درک صحیح و استفاده‌ی بهینه از درگاه‌های BPMN، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرآیندهای خود را استانداردسازی کرده و بهره‌وری را افزایش دهند.
ارتباطات (Connections) در BPMN: پیونددهنده اجزای فرآیند
در BPMN، المان‌های مختلف فرآیند از طریق ارتباطات به یکدیگر متصل می‌شوند. این ارتباطات نشان می‌دهند که چگونه فعالیت‌ها، رویدادها و سایر عناصر در یک فرآیند به هم مرتبط هستند و اطلاعات بین آن‌ها چگونه منتقل می‌شود.
به‌طور کلی، در BPMN سه نوع اصلی ارتباط (Connection) وجود دارد:
۱. جریان توالی (Sequence Flow)
✅ نحوه نمایش: یک خط پیوسته با یک فلش در انتها
✅ ویژگی‌ها:
- نمایش‌دهنده ترتیب اجرای فعالیت‌ها در یک فرآیند است.
- مشخص می‌کند که پس از انجام یک فعالیت، فعالیت بعدی چیست.
- در صورتی که در ابتدای خط، یک لوزی کوچک وجود داشته باشد، نشان‌دهنده یک جریان شرطی است.
- اگر بعد از یک درگاه (Gateway)، یک جریان دارای یک خط مورب باشد، آن مسیر به‌عنوان مسیر پیش‌فرض (Default Flow) در نظر گرفته می‌شود.
✅ مثال:
در یک فرآیند درخواست مرخصی، پس از ارسال درخواست توسط کارمند، فرآیند به سمت تأیید مدیر هدایت می‌شود. این ارتباط از طریق یک جریان توالی نمایش داده می‌شود.
۲. جریان پیام (Message Flow)
✅ نحوه نمایش: یک خط چین با یک دایره توخالی در ابتدا و یک فلش باز در انتها
✅ ویژگی‌ها:
- نمایش‌دهنده ارتباط بین دو شرکت‌کننده در فرآیند است که در استخرهای مختلف (Pools) قرار دارند.
- نشان می‌دهد که یک پیام یا اطلاعات از یک فرآیند به فرآیند دیگر ارسال می‌شود.
- برخلاف جریان توالی، نمی‌تواند برای اتصال فعالیت‌ها یا رویدادها در یک فرآیند واحد استفاده شود.
✅ مثال:
در یک فرآیند پرداخت آنلاین، بانک تأییدیه پرداخت را به فروشگاه ارسال می‌کند. این ارتباط از طریق یک جریان پیام نمایش داده می‌شود.
۳. ارتباط تداعی (Association)
✅ نحوه نمایش: یک خط نقطه‌چین (با یا بدون فلش)
✅ ویژگی‌ها:
- برای مرتبط کردن اطلاعات، توضیحات یا مصنوعات (Artifacts) به یک عنصر جریان استفاده می‌شود.
- می‌تواند برای متصل کردن یک متن، توضیح یا داده کمکی به یک فعالیت، رویداد یا درگاه مورد استفاده قرار گیرد.
- جهت ارتباط می‌تواند یک‌طرفه، دوطرفه یا بدون جهت باشد.
✅ مثال:
در یک فرآیند بررسی درخواست وام، یک توضیح متنی در کنار بررسی اعتبار مالی مشتری قرار می‌گیرد که از طریق یک ارتباط تداعی متصل می‌شود.
Swimlanes: سازماندهی و دسته‌بندی فعالیت‌ها
در BPMN، برای مدیریت و تفکیک فعالیت‌های یک فرآیند میان واحدها یا نقش‌های مختلف از Swimlanes استفاده می‌شود. این مفهوم شامل استخر (Pool) و مسیر (Lane) است.
۱. استخر (Pool)
✅ نحوه نمایش: یک مستطیل بزرگ که کل فرآیند را شامل می‌شود
✅ ویژگی‌ها:
- نمایانگر یک سازمان، نهاد یا فرآیند مستقل است.
- می‌تواند شامل یک یا چند مسیر (Lane) باشد.
- جزئیات درون استخر ممکن است قابل مشاهده باشد یا پنهان بماند.
- برای نمایش تعاملات بین فرآیندهای مختلف (مثلاً بین مشتری و شرکت) استفاده می‌شود.
✅ مثال:
در یک فرآیند خرید آنلاین، یک استخر برای مشتری و یک استخر دیگر برای فروشگاه وجود دارد که جریان پیام بین آن‌ها برقرار می‌شود.
۲. مسیر (Lane)
✅ نحوه نمایش: یک بخش مستطیلی داخل یک استخر که آن را به دسته‌های مختلف تقسیم می‌کند.
✅ ویژگی‌ها:
- برای تفکیک وظایف بر اساس نقش‌ها، واحدهای سازمانی یا عملکردها درون یک استخر استفاده می‌شود.
- می‌تواند به‌صورت افقی یا عمودی نمایش داده شود.
- فعالیت‌های موجود در یک مسیر معمولاً متعلق به یک واحد یا نقش خاص هستند.
✅ مثال:
در یک فرآیند مدیریت سفارشات، یک مسیر برای “واحد فروش”، یک مسیر برای “واحد مالی” و یک مسیر برای “انبارداری” وجود دارد.
کارگاه‌های آموزشی مدیریت فرآیند کسب‌وکار (BPM Training)
🎯 اگر علاقه‌مند به یادگیری BPMN و مدیریت فرآیندهای کسب‌وکار هستید، شرکت در دوره‌های آموزشی زیر پیشنهاد می‌شود:
۱. کارگاه آموزش BPMN 2.0
📌 هدف:
✅ آموزش مفاهیم BPMN از مقدماتی تا پیشرفته
✅ تمرین عملی و کاربردی برای مدلسازی فرآیندها
✅ استفاده از BPMN به‌صورت مستقل از ابزارهای نرم‌افزاری
۲. کارگاه آموزش BPM (مدیریت فرآیندهای کسب‌وکار)
📌 هدف:
✅ فراگیری اصول و مبانی مدیریت فرآیندهای کسب‌وکار (BPM)
✅ آمادگی برای اجرای BPM در سازمان‌ها
✅ آشنایی با چرخه مدیریت فرآیند و کاربردهای آن در بهبود کسب‌وکار
۳. کارگاه آموزش فرآیندکاوی (Process Mining)
📌 هدف:
✅ آموزش مفاهیم و تکنیک‌های فرآیندکاوی به‌صورت کاربردی
✅ استفاده از ابزارهای تحلیلی مانند Disco، ProM و Apromore
✅ توانایی استخراج و تحلیل داده‌های فرآیند برای بهبود عملکرد سازمان
🔹 ارتباطات (Connections) در BPMN شامل جریان توالی (Sequence Flow)، جریان پیام (Message Flow) و ارتباط تداعی (Association) هستند که به مدلسازی فرآیندهای کسب‌وکار به‌صورت دقیق و استاندارد کمک می‌کنند.
🔹 Swimlanes شامل استخر (Pool) و مسیر (Lane) هستند که به دسته‌بندی و سازماندهی فعالیت‌ها بر اساس نقش‌ها یا واحدهای سازمانی کمک می‌کنند.
🔹 فراگیری BPMN و مدیریت فرآیندهای کسب‌وکار (BPM) به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرآیندهای خود را بهینه‌سازی کرده و بهره‌وری را افزایش دهند.
📢 برای تسلط بر این مفاهیم، شرکت در کارگاه‌های آموزشی BPMN، BPM و فرآیندکاوی پیشنهاد می‌شود.
